Wykrywanie kortykosteroidów w kremach

Kortkosteroidy to naturalnie występujące w organizmie człowieka hormony, które odpowiadają za regulację objętości krwi i poziom elektrolitów. Na rynku kortykosteroidy występują również w formie syntetycznej jako leki o działaniu immunosupresyjnym i przeciwzapalnym. Istotnym faktem jest, iż długotrwałe stosowanie kortykosteroidów niesie za sobą ryzyko wystąpienia wielu zdarzeń niepożądanych, np. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, osteoporozy, chorób skóry oraz zahamowania osi podwzgórze-przysadka-nadnercza.

Stosowanie kortykosteroidów powinno być monitorowane przez lekarzy. Niestety na rynku dostępne są preparaty (głównie ziołowe), zawierające kortykosteroidy, których obecność nie jest zgłaszana do odpowiednich służb nadzorujących rynek leków i kosmetyków. Powoduje to ryzyko nadmiernego stosowania tego rodzaju hormonów przez nieświadomych niczego konsumentów.

Istnieje wiele metod analitycznych, umożliwiających wykrywanie kortykosteroidów. Spośród tych metod najpowszechniejsza jest spektrometria masowa LC/MS. Naukowcy z Serbii postanowili poszerzyć możliwości analizowania kortykosteroidów i opracowali metodę, która umożliwia wykrycie 11 tego typu związków w jednym czasie. Jelena Golubović z Uniwersytetu w Belgradzie razem ze swoim zespołem badawczym przedstawiła metodę „szybkiej komunikacji" („Rapid Communications") w spektrometrii masowej, umożliwiającej wykrywanie kortykosteroidów w powszechnie dostępnych kremach. Wykrywanymi docelowo kortykosteroidami były m. in. prednizon, metyloprednizon, octan prednizolonu, deksametazon, betametazon czy dipropionian betametazonu. Optymalne warunki do spektrometrii masowej określano z zastosowaniem jonizacji poprzez elektrozapylanie oraz stałe monitorowanie reakcji. W celu umożliwienia wykrywania i pomiaru różnych związków zastosowano wysokosprawną chromatografię cieczową (HPLC) podzieloną na cztery segmenty. W każdym z tych segmentów warunki spektrometryczne zoptymalizowano dla dwóch lub trzech związków eluowanych. W ten sposób w ciągu 25 minut związki rozdzielono i oznaczano ilościowo. Jedyny niepełny rozdział chromatograficzny nastąpił między deksametazonem i betametazonem. Jednakże naukowcy dokonali ich rozdziału na podstawie czasów ich retencji.

Opracowana procedura analityczna zastosowana została do 20 komercyjnych kremów kosmetycznych, które są przeznaczone do leczenia atopowego zapalenia skóry lub suchości skóry. Po zwykłej ekstrakcji acetonitrylem i rozcieńczeniu w wodnym kwasie mrówkowym produkty poddano optymalnemu programowi analitycznemu. Dwa spośród badanych kremów zawierały niezgłoszone kortykosteroidy, tj. octan prednizolonu oraz dipropionianu betametazonu. Fakt ich niezgłoszenia i brak opisu na etykietach produktów stanowiło naruszenie przepisów oraz zagrożenie dla konsumentów. Wprawdzie stężenie wykrytego octanu było niskie, ale jego obecność może okazać się niebezpieczna, gdy krem nakłada się przez dłuższy okres czasu. Inaczej było w przypadku dipropionianu betametazonu, który miał wysokie stężenie - szczególnie niebezpieczne dla dzieci. Oba produkty zostały zgłoszone do organów regulacyjnych.

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że nowa metoda wykrywająca 11 kortykosteroidów w kremach kosmetycznych stanie się rutynową metodą przyjętą przez oficjalne organizacje testujące produkty kosmetyczne, w tym także takie, które oznaczone są jako produkty naturalne i kremy ziołowe.

(pj)