Przechowywanie szczepionek – czy jest to aż tak istotne?

Odpowiednie przechowywanie szczepionek jest kluczowe dla ich skuteczności i bezpieczeństwa pacjentów, jakim są one aplikowane. Szczepionki dopuszczane są do obrotu po wielu miesiącach/latach badań przez producenta, podczas których sprawdza on bezpieczeństwo, aktywność i działanie w zależności od trybu przechowywania i podawania. Na początku oczywiście są to badania, które przeprowadza się nie na organizmie ludzkim, a gdy bezpieczeństwo szczepionki jest bardzo wysokie - rozpoczyna się badania na ochotnikach, po czym dopiero dopuszcza się ją dla szerszego grona.

Wszystkie badania leków i szczepionek prowadzone są zgodnie z DPK (Dobra Praktyka Kliniczna), której głównymi założeniami jest dobro pacjenta, prawa pacjenta i bezpieczeństwo i są to zdecydowanie nadrzędne wartości w stosunku do interesu nauki i interesu społeczeństwa. DPK są opracowane na podstawie wielu lat doświadczeń i badań, a uzyskane dane muszą być dokładne i wiarygodne, a także odzwierciedlać wszelką możliwą wiedzę w zakresie bezpieczeństwa szczepionek.

Większość stosowanych na rynku szczepionek ma określone parametry przechowywania. Szczepionki przechowuje się najczęściej w temperaturze + 4 st. C. W ostatnim czasie pojawiły się nowe wymagania w zakresie przechowywania szczepionek. Szczepionka na Covid-19 opracowana przez Pfizer/BioNTech wymaga specjalnych warunków przechowywania tj. temperatury -70 st. C. Podyktowane jest to obecnością w szczepionce glikolu polietylenowy (PEG), który stanowi budulec lipidowej osłonki informacyjnego RNA wirusa. PEG nigdy wcześniej nie był stosowany w żadnej zatwierdzonej do użytku szczepionce, ale znajdziemy go w wielu lekach. Wymaga on dlatego specjalnych warunków przechowywania i zapewnienia łańcuch transportu w temperaturze poniżej – 70 st. C.

Przechowywanie szczepionek w lodówce jest niezwykle istotne dla zachowania aktywności substancji zawartych w szczepionce. Jakiekolwiek przechowywanie w niezalecanych warunkach, dłuższe pozostawienie preparatu poza zalecaną temperaturą może zdezaktywować szczepionkę, a w skrajnych przypadkach wytworzyć szkodliwe substancje, które mogą nasilić działania niepożądane. Taka szczepionka staje się niezdatna do aplikacji dla pacjenta i nie powinna być nigdy podana do szczepienia.

Wykorzystanie odpowiedniej zalecanej lodówki do szczepionek jest w tym przypadku niezwykle istotne. Lodówka do szczepionek powinna w odpowiedni sposób kontrolować parametry wewnętrzne, dokumentować jakiekolwiek odchyłki temperatury w jej wnętrzu oraz aktywować alarm w przypadku zmiany warunków, jakie uległy zmianie we wnętrzu komory urządzenia.

Dodatkowym zabezpieczeniem może być również urządzenie zewnętrzne do informowania o nieprawidłowościach, jakim poddany jest przechowywany materiał – takie urządzenia są dostępne na rynku, można np. zaprogramować nawet do 8 numerów GSM, do których wysyłane są dane o np. zbyt niskiej lub zbyt wysokiej temperaturze przechowywania (poza zaprogramowane granice) – pozwala to personelowi medycznemu na bardzo szybką interwencję.

Właściwe przechowywanie szczepionek jest niezbędne do zachowania ich aktywności i bezpieczeństwa. Lodówka na szczepionki musi być na wyposażeniu każdego punktu szczepień i to nie taka zwykła lodówka „domowa”, gdzie wahania temperatury mogą być zbyt duże i zniszczyć przechowywany materiał, jakim są szczepionki, powinna być to lodówka specjalistyczna, z odpowiednim zabezpieczeniem w przypadku zmiany parametrów pracy urządzenia i zapewniać kontrolę stanów alarmowych.