Odczytywanie zniszczonych pergaminów z użyciem promieni rentgenowskich [wideo]

Foto: qmul.ac.uk

Zwoje pergaminu mające setki lat, które są zbyt kruche, aby można je było rozwinąć i odczytać, być może wkrótce odkryją swoje tajemnice dzięki technice opartej na promieniach X opracowanej przez brytyjskich naukowców.

Pergamin jest stosowany jako materiał do pisania od ponad 2000 lat, a swoją świetność przeżywał między 5-tym a 15-tym wiekiem. Materiał ten jest wytwarzany z rozciągniętej skóry zwierzęcej poddanej procesowi wyprawiania (ale nie garbowania), na który składało się m.in. namaczanie w roztworach alkalicznych celem wyeliminowania niektórych białek i jego uelastycznienia.

Wraz z mijającym czasem pergamin ulega degradacji, staje się suchy i kruchy. Równocześnie kolagen degraduje do żelatyny i przenika zwoje pergaminu powodując ich zlepienie i w efekcie trudności w ich rozwinięciu. Czasem dochodzi do zupełnego złączenia się warstw zwoju, co czyni go niemożliwym do odczytania. Sposobem na jego odczytanie w takiej sytuacji jest użycie promieni rentgenowskich. Niestety, aby to było skuteczne, konieczne jest użycie drogich synchrotronów jako źródeł promieniowania oraz urządzenia działającego w wysokiej rozdzielczości, aby móc rozróżnić zabarwiony tuszem pergamin.

Naukowcy z londyńskiego Queen Mary University oraz Cardiff University opracowali laboratoryjne urządzenie rentgenowskie do badania pergaminów, w którym wykorzystali technikę mikrotomografii rentgenowskiej, pierwotnie wykorzystywanej w stomatologii. Dzięki niej można skanować pergamin w celu wykrycia popularnego w Europie w wiekach od 12-tego 19-tego tuszu zawierającego atomy żelaza. Następnie specjalne oprogramowanie tworzy trójwymiarowy obraz dokumentu – zwoju pergaminu, który można już na ekranie komputera „rozwinąć", ukazując zawarty w nim tekst. Twórcy tej metody, a zarazem prototypowego urządzenia, mają nadzieję po jego optymalizacji na jego upowszechnienie wśród historyków konserwatorów sztuki.

(pj)