Czym jest autoklaw?

Jedną z najbardziej skutecznych i dostępnych metod sterylizacji różnego rodzaju materiałów oraz przyrządów jest ich autoklawowanie. Do tego celu wykorzystywane są urządzenia o specjalnej budowie, pozwalające na uzyskanie w nich wysokiego ciśnienia, które zapewnia zabicie żywych mikroorganizmów i ich przetrwalników. Z autoklawów korzysta się obecnie w wielu branżach, a urządzenia te dominują w gabinetach lekarskich, dentystycznych, kosmetycznych, SPA, weterynaryjnych oraz studiach tatuażu. Autoklawów nie brakuje w laboratoriach badawczych, a także w firmach z sektora farmaceutycznego, biotechnologicznego, spożywczego i wielu innych.

Czym jest autoklaw?

Autoklaw to najprościej mówiąc podgrzewany pojemnik o wzmocnionej konstrukcji, który można hermetycznie zamknąć na czas prowadzenia procesu sterylizacji parą wodną pod podwyższonym ciśnieniem. Schemat budowy autoklawów jest podobny. W skład urządzenia wchodzą elementy mechaniczne, takie jak: grubościenny zbiornik metalowy, pokrywa z systemem rygli lub innej konstrukcji blokad pozwalających na mocne zamknięcie komory, manometr do pomiaru ciśnienia oraz ciśnieniowy zawór bezpieczeństwa, chroniący komorę autoklawu przed eksplozją w razie przekroczenia dopuszczalnego ciśnienia. Termometr w nowoczesnych autoklawach jest z reguły podłączony do sterującej autoklawem elektroniki, pozwalającej na pracę wg określonego wcześniej programu a całość wyposażenia zamknięta jest w obudowie. Niektóre modele zaopatrzone są dodatkowo w płaszcz wodny, który służy do szybkiego chłodzenia zawartości autoklawu, inne w pompę próżniową, która pozwalała na usunięcie powietrza z komory autoklawu przed rozpoczęciem procesu sterylizacji lub zewnętrzną wytwornicę pary wodnej.

Zastosowanie autoklawów

Autoklawy stosowane są w szerokim zakresie przedsiębiorstw. Są to głównie różnego rodzaju gabinety usługowe: dentystyczne i lekarskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej czy weterynaryjne, gdzie autoklawy służą do sterylizacji narzędzi metalowych, takich jak skalpele, zaciski, pęsety, a także grzebienie lub nożyczki. W punktach diagnostycznych sterylizuje się endoskopy, wzierniki itp. Autoklawy to także podstawowe wyposażenie z w szpitalach, gdzie oprócz oddziałów np. chirurgicznych, często użytkowane są do unieszkodliwiania odpadów medycznych przed ich dalszą utylizacją. Kolejną grupą użytkowników autoklawów są różnego rodzaju laboratoria badawcze i analityczne. Przede wszystkim są to laboratoria mikrobiologiczne, farmaceutyczne i biotechnologiczne. Autoklawy znajdują też zastosowanie w laboratoriach chemicznych, gdzie są wykorzystywane do przeprowadzania pewnych reakcji chemicznych, a ponadto w laboratoriach technologicznych, w których wykorzystywane są np. do symulacji konkretnych warunków środowiskowych w testach na starzenie się produktów. Na dużą skalę użytkowane są modele przemysłowe, stosowane m.in. w przemyśle spożywczym czy farmaceutycznym.

Jak przebiega proces autoklawowania?

Autoklawowanie powinno być poprzedzone odpowiednim przygotowaniem urządzenia do pracy. Po pierwsze, trzeba poznać instrukcję obsługi urządzenia, by odpowiednio przygotować i zabezpieczyć materiały oraz wybrać właściwy program pracy. Przyrządy stalowe przed włożeniem do autoklawu należy umieścić w specjalnych pojemnikach lub torbach, ewentualnie owinąć grubą folią aluminiową. Z kolei materiały płynne muszą być sterylizowane przy użyciu programów do sterylizacji cieczy, które chronią przed wytryśnięciem zawartości pojemników oraz nie pozwalają na otworzenie pokrywy autoklawu, zanim wnętrze komory nie osiągnie określonej, bezpiecznej temperatury.

Przed włożeniem sterylizowanych materiałów do wnętrza autoklawu w wielu modelach trzeba sprawdzić i uzupełnić poziom wody na dnie komory urządzenia. Po włożeniu koszy lub tacek z materiałami należy dokładnie zamknąć komorę, co w nowoczesnych modelach potwierdzane jest sygnałem świetlnym na konsoli sterującej autoklawu. Dopiero wtedy można wybrać program sterujący i uruchomić proces. W autoklawach z pompą próżniową najpierw następuje usunięcie powietrza przez jego wypompowanie, a na jego miejsce wpuszczana jest para wodna z wytwornicy. W popularnych obecnie autoklawach, w których para wodna wytwarzana jest bezpośrednio w komorze sterylizatora, powietrze jest stopniowo wypychanie przez wytwarzaną parę. Jest to tzw. faza nagrzewania. Następna jest faza wyrównania temperatury, w czasie której para wodna oddaje ciepło utajone materiałowi sterylizowanemu. Po osiągnięciu wymaganej temperatury (zazwyczaj 121 stopni Celsjusza, choć w przypadku narzędzi metalowych może być wyższa) i ciśnienia (najczęściej 2-3 atmosfery) proces autoklawowania trwa co najmniej 20 minut. Faza ta to czas wyjaławiania. Po zakończeniu procesu wyjaławiania następuje faza schładzania, w czasie której dochodzi do spadku ciśnienia i temperatury w komorze autoklawu.

Autoklawy to podstawa każdego, dbającego o bezpieczeństwo użytkowników gabinetu, a wybór odpowiedniego modelu dla każdego zastosowania związanego ze zdrowiem lub życiem ludzkim, powinien być ograniczony do klasy B, która jako jedyna zapewnia właściwe i pewne unieszkodliwienie wszystkich mikroorganizmów