Piktogramy chemiczne i ich znaczenie

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006, zwane rozporządzeniem CLP, weszło w życie 20 stycznia 2009 r. Z dniem 1 czerwca 2017 skończył się okres przejściowy dla mieszanin aktualnie dostępnych na rynku. Obecnie etykietowanie i pakowanie mieszanin musi być zgodne z odpowiednimi postanowieniami rozporządzenia (WE) 1278/2008.

Co oznaczają skróty GHS i CLP

Rozporządzenie CLP (Classification, Labelling and Packaging) jest europejską wersją Globalnego Zharmonizowanego Systemu Kwalifikacji i Oznakowania Chemikaliów (GHS - Global Harmonised System), zawierającego ujednolicone kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin pod względem stwarzanych przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka i środowiska oraz wymagania dotyczące informowania o zagrożeniu w postaci etykiet ostrzegawczych oraz kart charakterystyki. Kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin chemicznych oraz zasady ich oznakowania, zgodnie zasadami GHS, zostały opublikowane po raz pierwszy w 2003 r. w tzw „Fioletowej Księdze”, która od tego czasu była kilkakrotnie rewidowana i aktualizowana m.in. w związku z zagrożeniami dla środowiska naturalnego.

Do czego służą piktogramy chemiczne

W celu zapewnienia odpowiedniego bezpieczeństwa podczas pracy z wszelkimi substancjami chemicznymi opracowano wzory znaków ostrzegawczych, z których można odczytać z jakim zagrożeniem mamy do czynienia i z jakimi potencjalnymi niebezpieczeństwami możemy się spotkać.

Piktogramy chemiczne są ujednolicone, a więc czytelne na całym świecie. Grafiki na piktogramach są bardzo intuicyjne (np. płomień oznacza substancje łatwopalne, czaszka i skrzyżowane piszczele - wysoką toksyczność), łatwo więc - jak w przypadku wszelkich innych znaków informacyjnych - zrozumieć ich przesłanie i sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia zareagować właściwie. Piktogram zgodne z CLP umieszczane są zarówno na etykietach, jak i w przestrzeni publicznej - na budynkach, w zakładach pracy, w halach produkcyjnych, itp. Wszyscy wytwórcy i dostawcy piktogramów chemicznych mają obowiązek ich stosowania i ponoszą odpowiedzialność za generowanie i rozpowszechnianie informacji dotyczących wszelkich możliwych niebezpieczeństw tyczących się chemikaliów.

Oznaczanie substancji trujcych

Globalny Zharmonizowany System Kwalifikacji i Oznakowania Chemikaliów obejmuje obowiązujące piktogramy określające rodzaj zagrożeń wg CLP.

Oznaczenia dla zagrożeń fizykochemicznych mają kształt kwadratu z czerwoną ramką, który ustawiony jest na wierzchołku. Znaki te dzielą się na kategorie takie jak zagrożenie dla środowiska, zagrożenie dla zdrowia i zagrożenie fizyczne.

Czarne oznaczenia na żółtopomarańczowym tle to znaki nie objęte normą.

W związku z ujednoliceniem piktogramów chemicznych piktogramy te zostały zastąpione przez nowe, czerwono-białe, natomiast zwroty R i S zastępowane zwrotami H (zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia) i P (zwroty wskazujące środki ostrożności).

Jakie elementy powinna zawierać etykieta zgodna z CLP?

Zgodnie z artykułem 17 oznakowanie substancji lub mieszaniny zaklasyfikowanej jako stwarzająca zagrożenie powinno zawierać:

• nazwę, adres i numer telefonu dostawcy lub dostawców,
• ilość substancji lub mieszaniny, jeżeli substancja lub mieszanina jest dostępna dla ogółu społeczeństwa, jeżeli informacja ta nie jest podana w innym miejscu na opakowaniu,
• identyfikator produktu,
• piktogramy określające rodzaj zagrożenia (znaki ostrzegawcze),
• hasło ostrzegawcze: „NIEBEZPIECZEŃSTWO” – (stosowane w przypadku kategorii zagrożeń wyższego stopnia), lub „UWAGA” – (stosowane w przypadku kategorii zagrożeń niższego stopnia),
• zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty H),
• zwroty wskazujące środki ostrożności (zwroty P),
• ewentualnie inne informacje uzupełniające wymagane przepisami rozporządzenia CLP.

Etykieta produktu będącego w obrocie na terytorium RP powinna być sporządzona w języku polskim. Kolor i wygląd etykiety został zaprojektowany zgodnie z obowiązującymi normami i wytycznymi:

• piktogram ma być wyraźny na tle etykiety.
• piktogramy CLP powinny być czarne na białym tle z czerwoną ramką.
• mają kształt kwadratu ustawionego na wierzchołku, rombu.
• piktogram wskazujący rodzaj zagrożenia powinien zajmować przynajmniej 1/15 pola powierzchni oznakowania, jednakże nie mniej niż 1 cm2.

Piktogramy chemiczne są produkowane na różnych podłożach: na folii samoprzylepnej albo na sztywnej płytce.

Wszystkie znaki na sztywnej płytce przygotowane według CLP są wodoodporne i mają wysoką odporność na czynniki zewnętrzne, w związku z czym każdy ze znaków można stosować zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz.

Bezpieczne magazynowanie substancji chemicznych

Podsumowanie

Substancje chemiczne mają szerokie spektrum potencjalnych niepożądanych działań, poczynając od zagrożenia dla zdrowia, działanie rakotwórcze, aż po fizyczne zagrożenie, łatwopalność, promieniowanie, a nawet bezpośrednie zagrożenie dla środowiska, czyli toksyczne skażenie na szeroką skalę.

Prawidłowe oznakowanie etykiet oraz obszarów w przestrzeni publicznej, w której jesteśmy narażeni na toksyczne działanie substancji chemicznych to jedna z podstawowych zasad związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.

W przygotowaniu tekstu pomógł Sklep TECHEM https://sklep.techemznaki.pl/piktogramy-chemiczne - sklep oferujący szeroką gamę piktogramów chemicznych i produktów bezpieczeństwa pracy.