Odkrywanie tajemnic starożytnego barwnika

Malowidło wykonane z użyciem barwnika Maya Blue Foto: Wikimedia Commons

Sposób wytwarzania niezwykle trwałego, niebieskiego barwnika May Blue, który przez wieki był używany w Ameryce Środkowej, jest do dzisiaj nieznany. O jego trwałości możemy się przekonać podziwiając mury pałaców, rzeźby i fragmenty ceramiki produkowane przez starożytnych Majów. Na dzień dzisiejszy wiemy tylko, że w jego składzie jest barwnik roślinny indygo i glina o nazwie palygorskite. Naukowcy z Politechniki i Uniwersytetu Walencji opracowali w ostatnim czasie hipotezę dotycząca wytwarzania tego barwnika.

Nie istnieją żadne dokumenty, zapisy, na podstawie których można by określić, w jaki sposób wytwarzano May Blue. Dominuje teoria, że był on produkowany poprzez wytworzenie szczególnego wiązania pomiędzy dwoma składnikami: organicznym barwnikiem Indygo, używanym do barwienia jeansów, otrzymywanym z rośliny Indigofera suffruticosa, i nieorganiczną gliną - palygorskitem, którego krystaliczna struktura pełna jest wewnętrznych kanałów. Ostatnio hiszpańscy naukowcy odkryli istnienie jeszcze jednego składnika – dehydroindygo, który musiał powstać poprzez utlenienie indygo w trakcie podgrzewania, koniecznego do wytworzenia barwnika. Dehydoindygo jest barwy żółtej, co świadczy o tym, że Majowie mogli posiadać wiedzę na temat odpowiedniej temperatury, w której otrzymuje się barwnik o pożądanym odcieniu .

Jednym z pytań, na które nie znamy odpowiedzi, jest to w jaki sposób cząsteczki barwników są rozproszone w sieci krystalicznej palygorskitu. Niektórzy naukowcy twierdzą, że przyłączają się one na zewnątrz cząstek palygorskitu, część zaś myśli, że na wejściu kanałów tego minerału, inni, że wnikają w strukturę minerału. W kierunku tej trzeciej teorii prowadzą swoje badania naukowcy z Walencji.

Wyniki tych badań pokazały, że proces wytwarzania barwnika w temp. 100 – 180 st. C składa się z 2 etapów. W pierwszym, szybszym etapie, woda wyparowuje z palygorskitu i indigo przyłącza się do minerału, równocześnie część tej substancji utlenia się do dehydroindigo. W drugim etapie naukowcy uważają, że barwnik rozpraszany jest w kanałach gliny. Kluczowe jest tutaj określenie wiązań pomiędzy organicznymi i nieorganicznymi składnikami barwnika, które czynią go trwałym.

(pj)