2013 – Rok Jana Czochralskiego

Źródło: janczochralski.com

Rok 2013 został ogłoszony przez Sejm Rzeczpospolitej Polski Rokiem Jana Czochralskiego, nazywanego „praojcem elektroniki". 23 października przypada rocznica narodzin tego wybitnego, uznanego na świecie polskiego naukowca, a w tym roku przypada również 60 rocznica jego śmierci.

Jan Czochralski urodził się w 1885 roku w Kcyni koło Poznania jako jedno z dziesieciorga dzieci miejscowych rzemieślników. Po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego wyjechał do Niemiec, gdzie pracował w aptece i uczył się, a następnie pracował naukowo w Berlinie i Frankfurcie nad Menem. W 1928 roku wrócił do Polski na osobiste zaproszenie Ignacego Mościckiego, rok później objął jako profesor Katedrę Metalurgii i Materiałoznawstwa na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. W ciągu swojego życia opracował wiele wynalazków i patentów cenionych na całym świecie. W czasie okupacji niemieckiej kierował Zakładem Badań Materiałów na Politechnice Warszawskiej utworzonym za zgodą Niemców, musiał współpracować z Wehrmachtem. Uratował jednak przy tym wielu polskich naukowców, znaleziono również dowody potwierdzające jego współpracę z wywiadem Komendy Głównej Armii Krajowej i sabotowanie projektów niemieckich. Po wojnie oskarżony o współpracę z okpupantem i wykluczony ze środowiska naukowego, został uniewinniony, ale i tak nękany i uważany za zdrajcę, zmarł w 1953 roku na zawał będący prawdopodobnie skutkiem stresu po brutalnej rewizji przeprowadzonej przez UB. W 2011 roku został pośmiertnie zrehabilitowany.

Najbardziej znany jest z opracowania w 1916 roku metody hodowli i wzrostu monokryształów, które współcześnie wykorzystywane są we wszystkich układach scalonych i mikroprocesorach. Jednak opracował również bezcynowy stop B łożyskowy (metal B), który spowodował rewolucję w kolejnictwie. Wprowadził aluminium do elektroniki, był autorem pionierskich prac dotyczących technologii produkcji blach, drutów i wyprasek aluminiowych, badał stopy aluminium i zajmował się standaryzacją badań metalograficznych. Współpracował z polskim wojskiem, był twórcą między innymi granatu ręcznego R-42 używanego przez AK. Założył Zakłady Chemiczne BION, produkujące wyroby kosmetyczne i drogeryjne. Do dziś jest jednym z najszerzej cytowanych na świecie polskich naukowców.

(pj)